Devletin veya tüzel kişilerin kamu yararına olduğuna karar verildiği takdirde mülkünüzü satın alabileceğini biliyor muydunuz? Özel mülk kategorisi altında sayılan gayrimenkullerin bir kısmının veya tamamının kamulaştırılması sürecine istimlak adı veriliyor. Bu yazımızda size istimlak nedir vb. sorular hakkında merak edilen tüm detayları aktaracağız.
İstimlak Ne Demek ve Aşamaları Neler?
İstimlak aslında genelde mülk sahibinin rızası dahilinde olmadan gerçekleştiriliyor. Herhangi bir yerin idaresi tarafından (belediyeler, üniversiteler, Karayolları Genel Müdürlüğü, Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü (DSİ) veya köy tüzel kişilikleri gibi) bir mülk kamulaştırılmaya karar verildiğinde bedeli sahibine peşin olarak ödenmek şartıyla mülk üzerinde hak sahibi olabiliyor. Süreç istimlak kanununda belirtilen esas ve usullere göre ilerletiliyor. Yani öncelikle bu işlemi gerçekleştirmeyi planlayan idarenin mülkü kamulaştırmak için geçerli bir sebebe sahip olması gerekiyor. Aksi takdirde idareler sadece kendi seçimleri doğrultusunda özel kişilere ait olan mülkiyetler üzerinde herhangi bir işlem başlatma hakkına sahip değil.
İdare eğer mülkü kamulaştırmak için yeterli ödeneğe de sahipse bir sonraki aşamaya geçiliyor. Mülkün kayıtlı olduğu tapu müdürlüğüne mülkün tapu siciline şerh verilmesi talebi bildiriliyor. Mülk sahibineyse bir tebligat gönderiliyor. Daha sonra kişi taşınmazı için kararlaştırılan istimlak bedelinin tarafına sunulması için bir uzlaşma komisyonuna çağırılıyor. Bu bedel eğer kabul edilirse herhangi bir koşul olmadan mülk sahibine peşin ve nakit olarak ödeniyor. Bu bedelin ödenmesi gereken süreyse kanun kapsamında 45 gün olarak belirtiliyor. Ancak bazı durumlarda istimlak bedeli taksitli olarak da ödenebiliyor. Bu taksitlerin idare tarafından 5 sene içerisinde ödenip tamamlanmış olması zorunlu.
Kamulaştırılması planlanan mülk karayolu, metro, park, tramvay, otopark, mezarlık gibi kamu yararına kullanılacak alanların inşasının imar planlarına dahil ediliyor. İstimlak talebi olan idareler özel mülkleri yukarıda sayılan amaçlar harici kullanamıyor.
İstimlak Sürecine Karşı Çıkılabilir Mi? İstimlak Davası Nedir?
İstimlak işlemleri tamamlanması durumunda mülke biçilen değer Bayındırlık ve İskan Bakanlığı tarafından belirleniyor. Mülk sahibi sunulan bedeli kabul etmek zorunda değil. İstimlak bedelinin mülk sahibinin kabul etmeyeceği bir değer olması durumunda bu sürece itiraz edilip mahkemeye başvurulabiliyor. Mahkeme mülkün bulunduğu yere gidip araştırma yapacak bir bilirkişi atayarak kapsamlı bir değerlendirme raporlaması sonucunda mülkün değerini tespit ettiriyor. Mülkün konumu, durumu, yüzölçümü, çevresel faktörleri gibi şartlar inceleniyor ve bu rapora göre son karara varılıyor. Mülk sahibi eğer daha önceden bedeli kabul edip sonradan kararını değiştirirse herhangi bir hukuki yola başvuramıyor.
İstimlak bedeli davaları mülkü talep eden idare tarafından açılıyor ve masrafları idare karşılıyor. Bu konuyla ilgili davalar normal davalardan daha kısa sürüyor ve yaklaşık 10 ila 12 ay arasında sonuçlanıyor. Dava süreci sonuçlanana kadar da mülk sahibi taşınmazını boşaltmak veya kullanmayı bırakmak zorunda değil.
Mülkü Geri Alabilmek Mümkün Mü?
Eğer kamulaştırılma işlemi kabul edilir, bedeli mülk sahibine ödenir ancak bu karardan sonraki 5 yıl içerisinde bu alanı kamulaştırmak isteyen idare mülk üzerinde hiçbir işlem yapmazsa mülkü geri satın alabilmek mümkün. Fakat sadece bu bedele ek olarak geçen süre sonucunda eklenecek faiz de ilave edilerek mülk geri alınabiliyor. 5 yılın dolmuş olması takdirinde en geç 1 sene içerisinde satın alma işlemlerinin tamamlanması gerekiyor.
İstimlak nedir ve süreç nasıl işler gibi tüm sorularınız hakkında yazabileceklerimiz şimdilik bu kadar. Mülkünüz üzerinde kamulaştırılma kararı alındıysa ve bu konuda daha fazla bilgi almak isterseniz bir gayrimenkul veya hukuk danışmanından da yardım almanızı öneririz. Emlak sektörüyle ilgili Devremülk Nedir? Devremülk Almak Mantıklı mı? ve benzeri blog yazılarımıza da göz atabilirsiniz.
